Dergi faktörleri bir bilimsel derginin ne kadar popüler ve kaliteli olduğunun göstergesidir. Bilimsel araştırmalar bilimsel dergilerde yayınlanır. Bir derginin veya yayının bilimsel olabilmesi için en temel şart hakemli (peer-review) olmasıdır. Ancak tüm bilimsel dergiler aynı derecede kaliteye sahip değildir. Bilimsel derginin ne kadar kaliteli olduğunu belirleyen parametrelere “journal metrics” adı verilir. Akademik ortamda bilimsel dergiler açısından en çok bilinen parametre impact faktörü yani derginin etki değeridir. Peki impact faktörü nedir? impact faktöründen başka hangi skorlamalar bulunmaktadır. Bu yazımızda hangi bilimsel dergilerin daha kaliteli ve popüler olduklarına ve kaliteli bilimsel dergileri nasıl belirleyebileceğimize göz atacağız.
TLTR: Dergi faktörleri bilimsel dergilerin kalitelerini ve popülerliklerini ölçen faktörlerdir. En altta yer alan tabloda dergilerin kalite ölçütlerini ve çeşitli etki faktörlerini toplu halde görebilirsiniz. Etki faktörlerinin açıklamaları aşağıda yer almaktadır.
Bilimsel dergilerin ve akademik makalelerin kalitesini gösteren parametreler.
JCR nedir?
Clarivate analytics firması bilimsel ve akademik araştırma alanında faaliyet gösteren ve Thomson Reuters’ın haklarını 2016’da satın alan şirkettir. Pek çok ürünü olan Clarivate analytics firmasının en bilinen ürünleri web of science, endnote ve scholarOne’dır. Eski adı web of knowledge olan “web of science” ise akademik ve bilimsel dergilerin taranması ve atıf analizlerinin yapılmasını sağlayan bir hizmettir. Eskiden ISI (Institute for scientific information) tarafından sağlanan bu hizmet günümüzde Clarivate analytics firması tarafından sağlanmaktadır.
Bunlarda ilginizi çekebilir
Web of science tarafından analiz edilen ve taranan dergiler “web of science core collection” adı verilen SCI, SCIE, SSCI, AHCI gibi çevrimiçi veritabanından oluşur. Bu veritabanları içerdikleri dergileri analiz ederek atıf analizlerini sunar.
Journal Citation Reports (JCR) Clarivate analytics tarafından yıllık olarak yayınlanan dergilerin atıf sayılarına ilişkin rapordur. Clarivate analytics firmasının web of science ürününün bir parçasıdır. Web of Science Core Index’te (SCI, SCIE, AHCI, SSCI) yer alan dergilerin atıf sayılarını ve hesaplanan impact faktörleri içerir.
impact faktörü nedir?
Dergi faktörleri içerisinde en çok bilineni impact faktörüdür. impact faktörü bir derginin kalitesini belirleyen en önemli parametrelerden birisidir. Web of Science (Clarivate analytics) tarafından üretilen ve dergideki makalelerin ortalama kaç kez atıf aldığını belirten bir ölçüttür.
Impact faktör 2 yıl ve 5 yıl olmak üzere iki şekilde hesaplanır. Hesaplaması nispeten kolaydır. Derginin o dönem içerisinde aldığı toplam atıf sayısının, dergideki makale sayısına bölümü ile bulunur. Dolayısıyla impact faktörü bir dergideki makalelerin 2 yıl veya 5 yıl içerisinde ortalama kaç kez atıf aldığını belirten bir parametredir.
Eigenfactor nedir?
Washington üniversitesi tarafından geliştirilen Eigen faktörü veya Eigenfactor bilimsel bir derginin toplam önemini belirten faktördür. Dergiler aldıkları atıf sayısına göre sıralanırlar ancak bir derginin üst sıralardaki bir dergiden atıf alması daha değerlidir. Yani üst sıralardaki dergiler daha yüksek etki değerine sahiptirler. Eigenfactor dergiye gelen atıfların kaynağını da değerlendirdiğinden dolayı, impact faktöründen daha değerli olduğu kabul edilir. Ancak Eigen faktörü derginin boyutu ile de alakalıdır. Dergideki makale sayısı arttıkça Eigen faktörünü de artacaktır. Bu nedenle geleneksel impact faktör ile karşılaştırma yapabilmek için article influence skoru üretilmiştir.
Article influence nedir?
Article influence (AI) skoru ise “makale etki puanı”dır. Yani dergideki bir makalenin etki değeridir. Ortalama her bir makalenin etki değeri 1.00 kabul edilir. Eğer bu değer 1’in üzerindeyse dergideki makalelerin ortalamanın üzerinde bir etkisi olduğunu gösterir.
Article influence yani makale etki değeri Eigenfactor’ün dergide yayınlanan makale sayısına bölümü ile hesaplanmaktadır. Bu faktörlerin hesaplanmasında kendine atıflar (self-citations) hesaplanmaz. Eigen faktörü ve article influence skoru eigenfactor.org tarafından hesaplanır.
SCImago Journal & Country Rank (SJR) nedir?
Dergi faktörleri konusunda analiz yapan bir diğer şirket ise Scopus’tur. SJR Scopus tarafından geliştirilen ve analiz edilen bir rating’dir. SJR “makaleye yapılan her atıf aynı etkiye sahip değildir” prensibini temel almakta olup Eigen faktörün bir varyantıdır. SJR ayrıca ülkelere göre de bilimsel dergilerin itibar istatistiklerini vermektedir.
Source Normalized Impact per Paper (SNIP) nedir?
SNIP yine Scopus tarafından hesaplanan bir itibar yada etki faktörüdür. SNIP son 3 yıl içerisinde bilimsel dergide yayınlanan yazıların o yıl aldıkları ortalama atıf sayısını hesaplayan bir parametredir. Atıflar dergi kategorilerine göre ağırlıklandırılır. Bu nedenle SNIP farklı disiplinler arasında karşılaştırılabilir.
Immediacy index nedir?
Immediacy index Web of science tarafından hesaplanan bir diğer metriktir. Immediacy index makalenin yayınlandığı yıl içerisinde aldığı ortalama atıf sayısını belirtir. Immediacy index o yıl yayınlanan makalelerin atıf sayısının, o yıl yayınlanan makalelere bölünmesi ile hesaplanmaktadır. Immediacy index bir makalenin ne kadar hızlı atıf alabildiğinin bir göstergesidir.
CiteScore nedir?
CiteScore Scopus tarafından üretilen ve scopus veritabanında bulunan dergilerdeki yeni yayınlanan makalelerin ortalama atıf sayısıdır. JCR Impact faktörden farklı olarak 4 yıllık hesaplanmaktadır.
Google Scholar metrics, h-indeksi nedir?
Dergi faktörleri sadece dergilere göre hesaplanmaz. Yazarlarında akademik camiaya etkileri hesaplanmaktadır. h-index bir yazarın yayınladığı makalelere bağlı olarak bilimsel platformlardaki etkisini ölçen bir faktördür. h-indexi kaç makalenin kaç kez atıf aldığını belirten bir göstergedir. Örneğin h-index 15 demek, 15 makalenin en az 15 kez atıf aldığını belirtir. H5 index 5 yıllık, H10 index ise 10 yıllık süreyi kapsar. h-index scopus, web of science ve google scholar tarafından hesaplanmaktadır.
h-indexi hesaplanırken farklı veritabanları kullanıldığından dolayı hesaplanan h-index’i değişkenlik gösterir. Yani web of science, Scopus ve Google Scholar kendi h-index’lerini göstermektedir ve h-indexleri birbirinden farklı olabilir.
Altmetrics nedir?
Dergi faktörleri hesaplamasında atıflar elbette önemlidir. Ancak günümüzde internet ve sosyal medyanın gelişmesi nedeniyle bilimsel makaleler sadece bilimsel dergilerden atıf almaz. Bir bilimsel yayının popüler olması sadece bilimsel atıf sayısı ile değerlendirilmesinin eksik kalacağı düşünülerek sosyal medya, twitter, blog yazıları, haber siteleri gibi yerlerdeki atıflarında dikkate alınması gerektiği düşünülmüş ve altmetrics (alternative metrics) oluşturulmuştur. Altmetrics tüm bu platformları tarayarak makalenin internet ve sosyal medya üzerindeki etkisini onlarca farklı kaynaktan derlemekte ve popülaritesini puanlamaktadır. Altmetrics ayrıca dil, ülke, bölge gibi makalenin nerelerde ve kimler tarafından atıflandığını ölçmektedir.
Diğer ölçütler?
Tüm bu parametrelerle birlikte dijital dünyanın gelişmesi ve verilerin artık daha hızlı ve anlık analiz edilmesi nedeniyle her gün yeni birçok parametre ölçümlenebilmektedir. Bir çok bilimsel dergi yayıncısı kuruluş bilimsel dergiler ve bilimsel makaleler ile ilgili pek çok farklı metrik yayınlamaktadır.
Örneğin Elsevier bünyesindeki bilimsel dergilere ilişkin review hızlarını ve makale yayınlanma hızlarını da yayınlamaktadır. Pek çok elsevier dergisinde ilk başvurudan (submission) ilk değerlendirmeye (first review), kabul edilme tarihinden (accepted) online yayın tarihine (online-first) ve yayınlanma (published) tarihine kadar pek çok bilgi ortalama düzeyde verilmektedir.
Bilimsel makalelerin yayın aşamaları artık tamamen dijitalleşmiştir. Hem makalenin yayın süresi ile ilgili istatistikler, hem de yukarıda bahsettiğimiz atıf tabanlı istatistikler artık daha doğru ve daha hızlı bir şekilde elde edilebilmektedir.
Özet
| Faktör | Kuruluş | Açıklama | Bağlantı |
|---|---|---|---|
| JCR – 2-yıllık impact faktör | Clarivate analytics (Web of Science) | Web of Science veritabanındaki dergideki makalelere 2 yıl içerisinde ortalama ne kadar atıf yapıldığını gösterir. | https://www.scijournal.org/ |
| JCR- 5-yıllık impact faktör | Clarivate analytics (Web of Science) | Web of Science veritabanındaki dergideki makalelere 5 yıl içerisinde ortalama ne kadar atıf yapıldığını gösterir. | https://www.scijournal.org/ |
| EF – Eigenfactor | Eigenfactor | Atıfların farklı ağırlıkta olduğu bir hesaplama sistemidir. Her atıf derginin kalitesine göre farklı ağırlığa sahiptir. Alınan atıfların kaynağına göre hesaplama yapılır. | http://www.eigenfactor.org/ |
| AI -Article Influence | Eigenfactor | Eigenfaktörüne göre hesaplanan makale etki değeridir. Makaleye yapılan atıflar farklı puanlara sahiptir. Kaliteli dergilerden yapılan atıflar daha yüksek puan kazandırır. | http://www.eigenfactor.org/ |
| SJR – SCImago Journal & Country Rank | Scopus | Scopus tarafından geliştirilmiş EigenFaktörün bir varyantıdır. Scopus veritabanındaki dergileri analiz eder. Ülkelere göre istatistiklerde sunmaktadır. | https://www.scijournal.org/ |
| SNIP – Source Normalized Impact per Paper | Scopus | Scopus veritabanında son 3 yıl içerisinde yayınlanan yazıların o yıl aldıkları atıfları puanlandırır. | https://www.journalindicators.com/ |
| Cite Score | Scopus | JCR Impact faktöre benzer şekilde Scopus veritabanındaki dergilerdeki makalelere 4 yıl içerisinde ortalama ne kadar atıf yapıldığını gösterir. | https://www.scopus.com/ |
| Immediacy index | Web of science | Web of Science veritabanındaki dergilere yayınlandığı yıl içerisinde ne kadar atıf yapıldığını gösterir. | https://clarivate.com/webofsciencegroup |
| Google Scholar Ranks | Google Scholar | Google Scholar tarafından taranan dergilerdeki atıf sayılarını gösterir. | https://scholar.google.com.tr/ |
| h-index | Web of science, Scopus, Google Scholar | Yazarın yayınladığı makalelere yapılan atıf sayılarını gösterir. h5-index, h5-median gibi farklı indexler mevcuttur. Web of Science, Scopus ve Google Scholar kendi veritabanlarını esas aldığından dolayı yazarın h-index’leri platforma göre farklılık gösterebilir. | https://scholar.google.com.tr/ https://www.scimagojr.com |
| Altmetrics | Altmetrics | Bilimsel atıflar dışında ilgili makalenin sosyal medya ve internetteki popülerliğini belirtir. Sosyal medya, twitter, Mendeley community, blog yazıları, haber siteleri gibi kaynaklardan veri toplar. Altmetric istatistikleri ReadCube tarafından üretilen “Papers” adlı reference manager uygulamasında görülebilmektedir. | https://www.altmetric.com/ |
| Review speed (Elsevier) | Elsevier | Dergideki makalelerin başvuru tarihi (submission) ile ilk review tarihi (first-review) ve son karar tarihi (final-decision) arasında geçen ortalama süreyi belirtir. Her derginin kendi sayfasında bulunmaktadır. | https://journalinsights.elsevier.com |
| Online article publication time (Elsevier) | Elsevier | Dergideki makalelerin kabul tarihi ile (acception) ilk kez online yayınlanma tarihi (first-online) arasında geçen ortalama süreyi belirtir. Her derginin kendi sayfasında bulunmaktadır. | https://journalinsights.elsevier.com/ |
| Authors distrubution (Elsevier) | Elsevier | Dergideki makalelerin yazarlarının coğrafik olarak ülkelere göre dağılımını belirtir. Her derginin kendi sayfasında bulunmaktadır. | https://journalinsights.elsevier.com/ |
